Мектеп оқушылардың кәсіби бағыттылығын анықтауға арналған диагностикасы

Мектеп оқушылардың кәсіби бағыттылығын анықтауға арналған  диагностикасы

Құрметті дос!

    Сен өз келешегіңді таңдау алдында тұрсың!

Осы жолды бастар алдындағы ең маңызды міндетің - игілікті өмір сұру үшін каржы тауып кана қоймай, бастысы өз кабілетіңді, қызығушылығың мен шығармашылық әл-куатыңды іске асыра алатын болашак мамандығынды тандау болып табылады. Осы айтылғандарға қол жеткізу үшін сен әуелі кәсіби білім тандап, оны меңгеріп шығуың керек. Кәсіби білімсіз сен шектеулі кызмет аясынан шыға алмай, беделді әрі жоғары акылы жұмысқа қол жеткізе алмайсың. Беделсіз қызмет көп адамды кызыктыра бермейтіндіктен, оку орны мен мамандыкты тандауда дұрыс шешім қабылдаудың өте манызды екені сөзсіз. Мамандық таңдауға корқынышты кажеттілік деп қарамай, жаңа кызықты өмір кезеңінің басталуы деп кабылдау керек.

Жұмыс пен онын аясындағы тіршіліктің барлығы адам ғұмырының тең жартысын алады екен! Өзіңді мамандыктар әлемінде табу - өзіңнің қоғамға кажетті адам екеніңді сезіну, лайықты каржы табу, өз кабілеттерінді барынша көрсету мен сый-кұрметке бөлену болып табылады.

Адамның өз мамандығына қаншалыкты қанағаттануы мен өз өміріне қаншалыкты риза екендігінің арасында тікелей байланыс бар. Бір жағынан, кәсіп таңдау - болашаққа үңілу болса, екінші жағынан, ол - өзіңнің ішкі жан-дүниеңе үңілу, яғни, менің мықты және әлсіз жақтарым, мен не істей аламын, табыска жету үшін маған не кажет деген сауалдарға жауабың.

Дұрыс тандалмаған мамандыктың жағымсыз тұстары тек адамның өзіне ғана емес, бүкіл коғамға кері әсерін тигізеді. Ғалымдардың есебі бойынша мамандықты дұрыс тандау кадрлар тұрақсыздығын - 2-2,5 есе азайтса, еңбек өнімділігін - 10-15% -ға арттырады да, кадрларды оқытуға жұмсалатын қаржыны -1,5-2 есеге азайтады екен.

Адамның кәсіби өзін табу бағдарына көптеген факторлар әсер етеді, соның ішіндегі ең маңыздылары:

мамандық және оның қажеттілігі туралы білу; бейімділіктер (кызығушылық, еңбек түрткісі, ынтасы); қабілеттер, денсаулық (ішкі мүмкіндіктер мен шектеулер); ықылас деңгейі мен езін-өзі бағалау; ата-ананың, отбасының көзқарасы; құрбы-достарының көзқарасы; мұғалімдер мен мамандардың көзқарасы;

жеке кәсіби жоспар - адамның кәсіби салада неге және қалай жету керектігі жөніндегі пайымдар жүйесі.

Әдетте, жастар мамандықты таңдау кезінде мамандыққа, білім деңгейіне, нақты бір институт сияқты түрлі бағыттағы нұскауларға бағдарланады.

Дегенмен, ең алдымен қызықтыратын мамандықты анықтап алып, содан кейін ғана оны игеруге кажет білім деңгейі туралы ойлану керек. Ал оқу орнын тандау мәселесі - ең соңғы кезең болып табылады.

Өз болашағынды анықтауда мынадай ережелерді ұстан:

1. Ары    қарайғы    өмірлік   жоспарың  қандай    болмасын,   шет  тілін    үйреніп, компьютерде жүмыс істеуді игергуінің аса пайдалы. Бұлардың кез келген мамандықта қажеті болары сөзсіз!
2. Мектептегі оқу пәндері - нақты мамандык емес екендігін есіңде сақта. Пәнге деген қызығушылық оған байланысты жұмыстың саған сөзсіз ұнайтынын білдіре бермейді.

1

1. Мамандык тандауға байланысты сені, сенің қалаған мамандығыңды толық білмейтін адамдардың акыл-кеңесіне кұлақ салудың қажеті шамалы.
2. Мамандық таңдауда оның сырт келбетіне, көңілге қонымды жақтарына ғана назар аударудың қажеті жок, мүмкіндігінше қалаған мамандығыңның жұмыс мазмұны жөнінде көбірек білуге тырыс.
3.  Егер мамандық сенің досыңа ұнласа, саған да ұнайды деген қорытынды жасауға болмайды.
4.  Сен қолыңнан келетін  істі мамандық етіп таңдаған  пайдалырақ болмақ. Әйтсе де бұл сөз қарапайым естілгенімен, көбінесе назардан тыс қалып жатады.
5. «Жаксы адам» - бұл мамандық емес. Егер саған адам  ұнаса, оның меңгерген мамандығымен   де,   тандауым    керек  деп   жаңсак   қорытынды   жасауға болмайды.
6. Сен, мамандык қуып тандаудың қажеті жоқ. Сен окуыңды тәмамдап, жұмыс істегенше, ол мамандық сеннен шығып калуыда  мумкін.
7. Мүмкіндігінше өзің тандаған мамандықтың өзіңнін денсаулық жағдайына тура келетін-келмейтіндігі жөнінде дәрігерден кеңес алғаның жөн.
8. Заманауи ағымға карай кейбір мамандықтар тез ескіріп, онын орнын жаңа мамандыктар   басып    жатыр.   Сондыктан   кез    келген   жағдайда   косалқы таңдаған мамандығың болуы қажет.
9. Өзің таңдаған мамандығыңның мазмұны, қызықты кырлары, жұмыс тәртібі мен жағдайы, кәсіби өсу мүмкіндігі туралы сұракка жауап бере алғанда ғана сенің мамандык тандаудағы ой-ниетің салмақтана түспек.
10. Өзіңмен алдын ала психологиялық жұмыс жүргізбей-ак, нык қадам жасай беруге болатын бірде-бір мамандықтың жоқ екендігін есінде сакта!  Әр адамның өзіндік кұрылымдык ерекшеліктері бар, дегенмен қатып калған зандылык жоқ болғандықтан, уакыт өте келе олар да өзгеретіні сөзсіз. ¥пай түрінде берілетін даму ерекшелігінің психологиялык көрсеткіштерінің «затқа айналуы» және бейімдік тест болашак мамандыққа дайындық жасауға және де өз қабілеттеріңнің кұрылымы, дамуындағы түзетуді кажет ететін кейбір кемшіліктерді дер кезінде көруге мүмкіндік береді.

Дұрыс тандау жасау үшін өзің, өзіңнің кабілеттерің, қызығушылықтарың мен бейімің, мінезің мен темпераментің туралы нақты не білуің керек?

Бұл жинақ осы сұрақтарға жауап беруге көмектеседі. Өзіңді сырттай бақылап, жеке ерекшеліктеріңді пайымдап, дұрыс тандау жасауың үшін саған бірнеше экспресс-тесттерін ұсынамыз.

Ол үшін сауалнама мен тестерде берілген сұрақтарға жауап беруің керек.

Табыс пен сәттілік тілейміз!

2

1. Сауалнама. Сенін кәсіби ой-ниетің

Өзіңнің кім екенің, қандай екенің, кім бола алатының, кім болғың келетіні, кім болуы керек екенің және алға койған мақсаттарынды қалай іске асыру керек екендігі туралы білгің келсе, келесі сұрақтарға жауап бер:

1.           IX сыныпты бітірген соң, не істемексің?

а) X сыныпта; б) кәсіптік техникалық мектепте (КТМ); в) колледжде (оку орнының атауын толык жаз а) оқимын; г) жұмыс істеймін (мамандығыңның, бөлімше, цех,
 өнеркәсіптің толык атауын жаз).________________________________________ 

2.           Ата-анаң IX сыныпты бітірген соң  не істе деп кеңес беруде?

а) X сыныпта; б) Кэсіптік техникалык мектепте: в) колледжде (оку орнының атауын толық жаз) окуды үсынады; г) жүмыс істеуді ұсынады. (мамандығыңның, бөлімше,цех, өнеркэсіптің толық атауын жаз).

1. Тандаған мамандыгьщнын мазмұны, оку жэне жүмыс шарттары туралы білесің бе?
    а) хабарым жок; б) аз гана хабардармын; в) қажеттің бэрін білемін.
2. Таңдаған мамандығыңнын адамға қояр талаптары туралы білесің бе?
    а) хабарым жок; б) аз ғана хабардармын; в) кажеттің бэрін білемін.

5.     Таңдаған    мамандығьңа    қажет    болатын     жеке    қасиеттеріңді,    қабілеттеріңді, икемділіктеріңді калай дамытасың?

а) мүлдем дамытпаймын; б) қосымша білім алу аркылы дамытамын; в) өз бетіммен білім ала отырып дамытамын.

6.     Өзіңнің кәсіби ой-ниетіңді іске асыра аламын деп ойлайсың ба? Оған не кедергі бола алады?

а) иэ, жүзеге асыра аламын; б) оқуда қиындықтар бар;   в) материалдық проблемалар; г) отбасылык жайттар; д) жоқ, жүзеге асыра алмаймын.

7.           Негізгі жоспарыңды іске асыра алмаған жағдайда қолданатын  қосалқы жоспарың бар ма? а) иэ; б) жок.

2. Сауалнама. Мамандық туралы хабардылығын

Егер де сен мамандық таңдау туралы мамандардың ақыл-кеңесін тыңдағың келсе, келесі тапсырмаларды орында.

1.  Әр адамда қайсыбір кызмет түріне деген икемділік бар. Мамандықты тандау осы икемділіктерге орай жасалу кажет. Сондыктан өз бойында басымырақ  көрінген  дарындылык белгісінің астын сызып белгіле:

1)жақсы жады;

1. байқағыштық;
2. зеректік;
3. қозғалыстағы икемділік;
4. сезімталі иіс сезу;
5. түстер ажырата білу;
6. пайымдылық;

8)қонымды ой;

9)барлық ғылым түрлеріне деген тұрақты қызығушылық;

1. ой жүмысымен айналысудағы жоғары қабілеттілік;
2. техника мен әуестенушідік ;3
3. құрастыру, үлгілеу білігі;
4. экспериментке деген қызығушылық;
5. балаларға деген сүйіспеншілік және олармен бірге болуға ұмтылушылык;

15)саяхатқа шыгуга кұмарлық, көпті көруге деген ынтызарлық, табиғатты, жануарларды жаксы көру;

1. аспаздықка деген қызығушылық;
2. қарым-катынастан үнемі канағаттану сезімін алу. (тандауыңнын астын сыз)

2.Кейбір   кәсіпті    мамандыққа   қарама-кайшы   келетін    белгілі   бір   кемшіліктерге байланысты игеру мүмкін емес.  Нақтылап  айтсақ:

1)аллергия;

1. денсаулыктың нашарлығы;
2. тез қажу;
3. жоғары жүйке сезімталдығы;
4. ашуланғыштық;
5. қаннан қорқу;
6. қызбалық;
7. адамдармен карым-қатынас жасаудан тез қажу;
8. ұкыпсыздық пен салақтык;
9. төзімділіктің болмауы, өз құрбыларымен, ересектермен қарым-қатынаста
    жанжалдасу;

     11)нашар жасалған  .ұмысты   қайта орындауға деген ықыластың болмауы; (астын сызып көрсет)

3. Егер сенің тандау құкың шектеулі болса, келесі мамандыктардын қайсысын қалар едің?

1)моторист;

2)милиционер;

3)кұрылысшы;

4)күзетші;

5)бала күтуші;

6)жүргізуші;

7)сатушы;

8)аспаз;

9)бағбан.

4.    Сен үшін үлгілі боларлықтай адамға тэн кэсіби сипат (астын сызып көрсет):

1)өз ісінің білгірі;

1. ойға берілу;
2. талаптылық;
3. өз ісіне бекем болу;
4. шығармашылықпен ойлау;
5. қарапайым бола білу, адамдармен қарым-қатынаста қол жетімді болу;
6. өзіңе және жұмысына талап қоя білу;
7. енбектің жоғары нәтижелілігі, сапасы, өзінін сүйікті  ісіне толық берілу;
8. жағдай мен жағдаятты есепке ала білуі;
9. қиындықтарды жеңе білуі;
10. өз күшіне деген сенімділік.

4

5.    Өзіңнің болашак мамандығыңа қоятын талаптарынды сызып көрсет:

1. тым артық физикалық жүктеменің болмауы;
2. нақты нәтижелер;
3. шығармашылық мүмкіндік;
4. қабілетті да. ұмыт у мүмкіндігі;
5. жоғары жалақы;
6. өзіннің сүйікті ісіңмен айналысу мүмкіндігі;
7. қызықты адамдармен қарым-катынас жасау;
8. жоғары қоғамдылық маңыздылық;
9. жұмыс мазмұнының сан алуандығы;
10. бос  уақыт;
11. жұмыс уақытын өзіңнің реттеу мүмкіндігің.

       3. Сауалнама. Табандылыкты зерттеу

       Төменде ой-тұжырымдар тізбесі берілген. Егер сол ой-тұжырымдармен келіссең «+», келіспесең «-» белгісін кой.

№3 сауалнама бойынша жауаптар бланкісі

Нәтижелерді өңдеу

1,2,4,8,9,13,14,16,17 нөміріндегі ой-тұжырымдарга «иә» деп жауап берсең, 3,5,6,7,10,11,12,15,18 ой-түжырымдарына «жоқ» деп жауап берсен, бір үпайдан аласың. Ен жоғары мүмкін болатын ұпай саны - 18.

Ұпайды көп жинаған сайын кездескен кедергілерге карамастан, алға койған алыс армандарыңа, мүрат-максаттарыңа жетуге деген талпынысың тұракты, табанды екені көрінеді.

Табандылық деңгейі: 0-ден 6-ға дейін - төмен деңгей; 6-дан 12-ге дейін - орта деңгей; 12-18 ұпайға дейін жоғары деңгей.

6

4. Д.Голландтың тұлганың  типтерін анықтау тесті

Кәсіби-түлғалық типті бағалау мен тұлғаның әлеуметтік бағытын анықтау үшін Джон Голландтың  әдістемесі қолданылады. Ол тұлғаның 6 типін бөліп көрсетеді.

1. Реалистік тип - «Ер-азамат типі». Нақтылыкка бағытталған, жоғары эмоционалдық тұрақтылықка ие, нақты нысандармен және оны қолданумен айналысканды жөн көреді. Буындық дағдыларды, ептілікті талап ететін (үнемі козғалыста болатын) тапсырмаларды таңдайды. Көбінесе, механик, жүргізуші, инженер, агроном т.б, нақты тапсырмаларға бағытталған мамандыктарды қалайды. Вербальды емес қабілеттер, буындық дағдылардын дамуы, кеністіктік ойға берілу (сызбаларды оқу) сынды сипаттар тән. Физика, экономика, кибернетика, химия, спорт сияқты салаларда жетістікке жету мумкіндігі бар.

1. Зияткерлік тип - сараптамалық ақыл-ой, ерекше пен тәуелсіз ой-тұжырым жасау тән.Теориялык және эстетикалық кұндылыктары    басымдылыкқа ие. Зияткерлік, шығармашылық мәселелерді   шешуге  икемді.   Әдетте,    ғылыми  мамандыктарды  тандайды.   Ой-өріс  қабілеті үйлесімді:   вербальды   және  вербальды  емес    кабілеттері  дамыған.   Жоғары    белсендігімен еркшеленгенмен, қызметте қарым-катынас жасауға бейім емес. Әңгімелесу кезінде көбінесе, ақпаратты жеткізуші рөлін атқарады, негізінен томаға-тұйық. Негізінен математика, география,геология, теориялық мамандықтар, физика сиякты кызмет саласын таңдайды.
2. Әлеуметтік тип - элеуметтік біліктілігінің айкындылығымен ерекшеленеді (карым-катынас жасай білу, топ басшысы болуға ұмтылу). Айналасындағылардан тәуелсіз, орын алған жағдайларға тез икемделеді. Күйзеліске берілгіш, сезімтал. Ой-өріс құрылымында вербальды қабілеттері айқын. Әлеуметгік біліктілікті меңгерген, қарым-катынасқа мұктаж.

Мінезіндегі сипаттар: оқытуға, тәрбиелеуге деген ұмтылыс, адамға психологиялық жағынан қолдау көрсету, адамгершілік, нәзіктік тән. Осы типтің өкілдері зияткерлік мәселелерден бойын аулақ ұстайды; белсенді, бірақ әдетте өзгелердің пікіріне тәуелді. Туындаған мәселелерді эмоцияға, сезімге берілуі, адамдармен тіл табысуынын арқасында шешеді. Жақсы вербальды кабілеттерді меңгерген.

Ұсынылатын кызмет түрі: оқыту мен емдеу (мұғалім, дәрігер, психолог)

4. Конвенциалды тип - кұрылымы айқын кызмет түрлерін қалайды. Мінезі стереотипті,нақты   әрі   іскер.    Сыншылдық ,   өзіндік   ерекшелік    көрсетпейді,   консервативті,   тәуелді,үйлестіруге,    шығармашылыққа    икемі     жоқ,    қызмет    түрін     ауыстырғанды    ұнатпайды.Ұйымдастырушылық қабілеттері әлсіз дамыган, математикалық қабілеттері басым.

Кеңсе, есеп айырысуға байланысты мамандықтарды калайды.

5. Іскер тип - күш-жігерді, ұшкыр ойлылыкты, импульсті көрсетуге мүмкіндік беретін мақсаттарды таңдап, шытырман оқиғаларды ұнатады. Осы типтін өкілдері басымдылықты, өзін айналасының мойындағанын, жетекшілік жасағанды жақсы көреді. Оған тәжірбиелік жұмыстар ұнамайды, сондай-ақ  интеллектуалды күш-куатты, шыдамдылыкты кажет ететін жұмыстарды да жаны каламайды. Басшылық, билік, мәртебемен байланысты мәселелерді жақсы шешеді, қатал әрі іскер, жақсы вербальды қабілеттерді меңгерген. Көбінесе келесі қызмет түрлерін калайды: әртіс, журналист, телеоператор, меңгеруші, директор, дипломат және т.б.

6. Әртістік тип - эмоцияға, қиялға, ішкі сезімге арқа сүйейді; өмір сүруге деген күрделі көзқараска ие. Шешім қабылдауда тәуелсіз, ерекше. Моторлык, вербальды кабілеттері жоғары дамыған.  Осы  типтің өкілдеріне  өзіндік «менің»  дәлелдеуге деген өмірлік ой-ниет тән. Қоғамның шарттарын қабылдамайтындықтан, әлеуметшіл емес.Әртістік тип өкілдері әдетте шығармашылык қызмет гүрлерін қалайды: музыка, сурет, әдеби шығармашылық т.б.

Деректерді өңдеу бойынша қарапайым тест. Барлыгы 42 таңдау

Нусқау: төменде түрлі мамандықтар жүптары берілген. Әрбір жауаптан өзіңе ұнамды мамандықты тауып алуға тырыс. Мысалы, акын және психолог деп екі мамандық берілген. Сен психологты тандайтын болсаң, онда жауап парағына 42 (э) графасының қасына «+» (косу) белгісін кою керек.

Д. Голлонд тестінін кілті (жауап парағы)

Тестің қорытындысы: ұпай жинағы бойынша кай  типке жататыныңды анықта. 

5. «Мен қаладым» саралаушы-диагностикалык сурақнамасы

Бұл сұрақнама сенің бейімділігің мен кәсіби қызығушылықтарыңа жауап алуға мүмкіндік береді. Сұрқнама негізінде адамды еңбек процесінде байланыстыратын заттар мен нысандар белгісіне қарай, барлық мамандық түрлері 6 типке бөлінген.

Басқа адамдар. Бұған көбінесе, адамдардың өзара қарым-қатынасы, олардың бір-біріне тигізетін әсеріне байланысты мамандықтар жатады. Мысалы, дәрігер, менеджер, мұғалім, психолог, әлеуметтік қызметкер, сатушы, жаттықтырушы. Бүл мамандықтарға икемделу үшін адамдармен тіл табысып үйреніп, қарым-қатынасқа бейімделу керек. Мұндай мамандықтарға кәсіби даярлау екі негізгі бөлікті біріктіреді: біріншісі - жұмысты орындау саласына байланысты (мысалы, жаттықтырушы өз спорт түрін жақсы білсе, сатушы ұсынатын тауарларының ерекшелігін), екіншісі - адамдармен тиімді іскерлік қарым-қатынас жасауға даярлау.

Табиғат. Мұндай жұмыс тірі табигат нысандарына бағытталған. Мысалы, бұл агроном, фермер, кинолог, ветеринар, гүл өсіруші, микробиолог, ара өсіруші, орманшы кызметгеріне байланысты. Биологиялық нысандары күрделі, стандартқа сәйкессіз езгермелі, олармен табысты жұмыс істеу үшін ішкі сезім, қамқорлық, бастама көрсету, жеке жұмыс тән. Әдетте адамдар тірі нысандарға өзгеше қарым-қатынас көрсетеді. Кейде табиғат демалыспен байланыстырылады. Бірақ мұндай бейім түрін өзіңе мамандық ету үшін бір ғана сүйіспеншілік жеткіліксіз, ол үшін өсімдіктер мен жануарлар әлемімен үнемі әрі белсенді байланыста болу қажет.

Техника. Бұл мамандыктар техникалык тетіктерді қайта жөндеу мен кызмет көрсетуге байланысты жүргізуші, ұшқыш, поезд машинисті, компьютер жүйесіне қызмет көрсететін маман, инженер-технолог т.б. Сонымен қатар бұл мамандықтар тобына «жұмысшы» деп аталатын балқытушы, дәнекерлеуші, станокшы, краншы т.б. жатады. Мұндай мамандар негізінен пайдалы қазбаларды қазу мен өңдеу, металлургия, машина жасау, көлік, құрылыста жұмыс істеу үшін өнеркәсіптің түрлі салаларында қажет. Осы типтес мамандык салаларында табысқа жету үшін техникалық ақыл-ой, дәлдік, нақты әрекеттерге деген бейімділік керек.

Белгілер жүйесі. Бұл мамандықтарда мәтінмен, құжаттармен, түрлі кор деректерімен, математикалык қосындылармен істелетін жұмыс басым болып келеді. Мысалы, аудармашы, программист, бухгалтер, экономист, корректор, іс жүргізуші, эксперт-сараптамашы. Мұндай жұмыстар үшін асқан дәлдік, шыдамдылык, сараптап-саралайтын акыл-ой кажет. Мәтіндерге, кестелерге, формула, сызба, карта, түрлі сипаттағы шартты белгілерге деген кызығушылығы болганы жөн.

Көркем образ. Мұндай мамандардың қызметі түрлі бейнелеу құралдары арқылы көркем образдарды ойлап табуға, жетілдіруге, жөндеуге бағытталады. Бүл сұңғат, мүсін, сәулет өнері, әдеби мәтіндерді кұрастыру, киноматография т.б. салалары. Осы салаларға байланысты суретші, бухгалтер, мүсінші, жазушы, әдеби редактор, режиссер, кинооператор, дизайнер, көркем шығарманы жөндеуші мамандықтарын жаткызуга болады. Мұндай мамандықтар шығармашылык жұмыстарды кажет еткендіктен, оны менгеру үшін соған сәйкес қабілеттер, ой-қиялының күштілігі, жаңа, ерекше жағдайларда әрекет етуге дайындыгы керек.

Адамның өзі. Бұл мамандыктар адамнын өзін-өзі жетілдіруге негізделгендіктен, жалақыны жұмыс нәтижссіне байланысты алады. Мұндай мамандықтар көп емес, бірақ олардың жұмысы көпшіліктің алдында. Мәселен, спортсмендер, каскадерлер, кино мен театр актерлері, әншілер, фотомодельдер, цирк эртістері. Бүл мамандық түрлері  1бойынша жетістікке жету үшін адам табигатынан зейінді, кабілетті, көпшіліктің алдында өзін көрсетуге талаптану мен соған дайын болуу, өзін-өзі дамытуга, жетілдіруге ұмтылуы, ішкі жэне сыртқы кедергілерді жеңе білуі шарт.

Кейбір мамандықтарды осы аталған типтердің ешқайсысына да жатқызуға болмайды, олар осы типтердің ортасында жүреді. Сөзіміз дәлелді болу үшін банк жүйесіндегі кассир-операция жүргізушіні айтып көрелік. Ол өз клиенттерімен қарым-катынас жасайды, ақша түскен жағдайда деректер қорын толықтырады, есептерді кадағалап отырады, жұмысында компьютерді белсенді колданады. Шаштараз да солай, өз клиентгерімен байланыста болады жэне түрлі шаш үлгілерін ойлап табады. Хатшы-секретардың (кенсе-менеджері, директордың көмекшісі) да жұмысы сондай, мекемеге келген адамдармен қарым-катынас жасайды, телефонға жауап береді, компьютерді қолдана отырып, кұжаттарды рәсімдейді, операцияларды орындайды. Сонымен қатар, «фирманың бет-бейнесі» ретінде танылатындықтан, сыртқы жүріс-тұрысы соған сай болып, өзін көрсете білуі керек.

Келесі әдістеме сенің қандай еңбек құралымен жұмыс істеуге бейім екендігінді көрсетеді

Нұскау: Сен белгілі бір оқу түрін тәмамдаған соң, кез келген жұмысты біркелкі табысты істеуге қабілетті болып шықтың делік. Кестеде алуан түрлі жұмыс түрлері берілген. Егер жұмыс жұбының біреуін ғана таңдау кажет болса, сен қайсысын қалар едің? Кестеде келтірілген түрлі жұмыс өзіңе ұнамды біреуін ғана тандап ал да, оның нөмірін жаз.

СДС-ның жауап парағы13

Оқушының аты-жөні__________ 

Сынып                               МектепКүні

Алты бағанның ұпайлары жеке-жеке саналады. Әр баған бойынша жинақталған корытынды ұпай сенің кандай еңбек түріне бейім екенінді көрсетеді. 9-10 ұпай - бейімінді айқын көрсетеді; 7-8 ұпай - бейіміңнін айқындылығы орта деңгейде екенін байқатады; 4-6 ұпай - бейімің орта деңгейде; 2-3 ұпай - бейімің айқын емес; 0-1 ұпай мүлдем келмейді, яғни «басқа болуы мүмкін, тек бұл емес».

Қорытынды: сенің тандауың кай сала  қызметіне сәйкес

Қызғушылыктар картасы (А.Е. Голомшток эдістемесі бонынша)

Мақсаты - тұлғаның кызығушылығын, қабілетін айкындау. Қызығушылық картасы 29 қызмет саласына бағытталған 174 сұрактан тұрады.

Қызығушылық картасының жауап парағы 29 қатар, 8 бағаннан тұрады. Әр бағанда 29 сұрақ бар: (1 баған - 1-ден 29-га шейін; 2 баған - 30-дан 58-ге дейін; 3 баған - 59-дан 87-ге дейін; 4 баган - 88-ден 116-га дейін; 5 баған - 117-ден 145-ке дейін; 6 баган - 146-дан 174-ке дейін; 7-баған «+» (бұл бағанда өзің ұшін ұнамыд жауаптарды белгілейсің); 8- баған «-» (бул баганда ұнамсыз жауаптар белгіленеді).

Нұсқау: «Сенің басты кызығушылықтарынды анықтау ұшін сұрактар тізімін ұсынып отырмыз. Әр сұраққа зейін қойып, дәл жауап беруге тырыс. Егер сұралып отырған нәрсенің саған ұнайтынына бірнеше рет көзің жеткен болса, онда сол сұрақтың тұсына (++) екі қосу белгісін қойыңыз. Егер жай ғана ұнаса, онда (+) бір ғана қосу белгісін қойыңыз. Егер жауап бере алмасаңыз, өз-өзіңізге сенбесеңіз - 0 (ноль) қоясыз, ұнамаса -(-) алу, егер мүлдем ұнамаса - екі алу белгісін (- -) қоясыз. Бірде-бір сұрақты тастамай, барлығына түгел жауап бер. Парақты толтыру уақыты шектелмейді».      14

Қызығушылық  картасының мазмұны (Жақсы көресін бе? Саған  ұнады ма? Қалар ма едің?)

1. Жануарлар мен өсімдіктер әлемімен танысу.
2. География пәні сабақтары, география оқулығын оқу.
3. Геологиялық экспедициялар туралы көркем және ғылыми-танымал әдебиеттерді оқу.
4. Адам анатомиясы мен физиологиясы бойынша оқулықтар мен сабақтар.
5. Үй шаруашылығын жүргізу сабақгары мен одан берілетін тапсырмалар.
6. Физикадан жаналықтар туралы, ұлы физиктердің өмірі мен шығармашылығы туралы әйгілі ғылыми әдебиеттерді оқу.
7. Химиялық ашылулар   мен  ұлы  химиктердің өмірі   мен   шығармашылығы  туралы ғылыми-таным ал әдебиеттерді оқу.
8. Техникалық журналдарды оку (мысалы, «Жастар техникасы», «Жас техник»).
9. Электроника мен радиотехника саласындағы жетістіктер туралы гылыми-танымал журналдар мақалаларын оку.
10. Түрлі металлдар жэне олардын қасиеттерімен танысу.
11. Ағаш түрлерімен және оны іс-тэжірибеде қолданумен танысу.
12. Құрылыс саласындағы жетістіктермен танысу.
13. Түрлі көлік түрлері (автокөлік, теміржол жэне т.б.)    жүргізушілері туралы фильмдер көріп, кітаптарды оқу.
14. Ұшқыштар мен ғарышкерлер туралы фильмдер көріп, кітаптар оқу.
15. Әскери техникалармен танысу.
16. Тарихи тұлғалар мен тарихи оқиғалар туралы кітаптар оқу.
17. Отандык және шет ел классиктерін оку.
18. Газет-журнал  материалдарын оқу, талқылау.
19. Мектеп пен сыныптағы күнделікті істер мен окиғаларды талқылау.
20. Мектеп өмірі (тәрбиешілер мен мұғалімдер жұмысы) туралы жазылған кітаптарды оқу.
21. Милиция жұмысы туралы фильмдер көріп, кітаптарды оқу.
22. Өздерің  оқитын,   тұратын,    жұмыс   істейтін   орындарыңның   әдемілігі,    заттардың орынды қойылуын көңіл бөлу.
23. «Қызықты математика», «Математикалык сауық» сияқты кітаптарды оқу.
24. Экономикалык географияны зерттеумен айналысу.
25. Шет тілімен айналысу.
26. Ұлы суретшілердің өмірі мен бейнелеу өнерінің даму тарихымен танысу.
27. Сахна мен киноның ұлы шеберлерінін өмірімен танысу, әртістермен кездесу, олардың
     суреттерін жинау.         14
28. ¥лы музыканттардың өмірі және шығармашылығымен,  музыка өнерінің теориясына байланысты сұрақтармен танысу.
29. Атақты спортшылар мен спортқа байланысты газет-журналдар туралы оку.
30. Биология, ботаника, зоологияны зерттеумен айналысу.
31. Географиялык ашылулары мен сипаттары бойынша түрлі елдермен танысу.
32. Белгілі геологтардың өмірі мен шығармашылығы туралы оқу.
33. Адамдардың ауруды жеңуі, дәрігерлер мен медицина саласындағы жетістіктер туралы оқу.
34. Жеңіл өнеркәсіп кәсіпорындарына танымдык жарықтар жасау.
35. «Қызықты физика», «Физика әзілі» сияқты тақырыптағы кітаптарды оқу. 15
36. Табиғаттағы химиялық құбылыстарды табу, химиядан тәжірибе  жұмыстарын жасау,химиялык реакциялардың жүру барысын бақылау.
37. Заманауи техниканың соңғы жетістіктерімен танысу (радио жэне телехабарларды
     тыңдау, көру, газет материалдарын оқу).
38. Радиотехникалық үйірмелерге катысу немесе электриктің жұмысымен танысу.
39. Металлды өндейтін түрлі өлшеуіш құралдарымен танысу және жұмыс істеу.
40. Ағаштан жасалған бұйымдардың  жасалуын бақылау, жиһаздың жана үлгілерімен танысу.
41. Құрылысшылармен кездесу, олардың жұмыс барысын бақылау.
42. Қозағалыс кұралдары туралы танымал әдебиеттерді оқу.
43. Теңізшілер туралы кітаптарды оқу, фильмдер көру.
44. Үлкен шайқастар мен соғыс тарихы және әскери такырыптағы  фильмдер көру,
     кітаптар оқу.
45. Қазақстан мен шет елдердегі ағымдық саяси оқиғаларды талқылау.
46. Әдеби сын макалаларды оқу.
47. Телевизордан және радиодан хабарларды тындау, такырыптық телехабарларды көру.
48. Қалада, мемлекетте болып жатқан оқиғаларды білу.
49. Жолдастарың өз беттерінше оқу тапсырмаларын істей алмаса, түсіндіріп, көмек жасау.
50. Танысыңның, досыңның немесе  әдеби қаһарманның іс-әрекеттерін әділеттілігін бағалау.
51. Отбасын азық-түлікпен қамтамасыз ету, саяхатқа шығу кезінде тамақпен қамтуды
     ұйымдастыру.
52. Математикалық  ашылулар мен ұлы математиктердің өмірі мен қызметі туралы әйгілі ғылыми әдебиеттерді оқу.
53. Экономикалық және шаруашылық  жоспарларының орындалуымен танысу.
54. Көркем әдебиеті шет тіліндегі оқу.
55. Редколлегия мүшесі боп, газетті рәсімдеуге қатысу.
56. Драмалық театрға немесе жасөспірімдер театрына бару.
57. Опералық және симфониялық музыка тыңдау.
58. Спорттық жарыстарға қатысу, спорттық радио және телехабарларды тындау.
59. Биологиялык үйірмелерге катысу.
60. Географиялық уйірмелерге қатысу.
61. Жердегі минералдар мен геологиялық объектілердің көрінісі мен суреттерін жинау,
     құрастыру.
62. Адам ағзасының қызметі, аурулардың пайда болуы  себептері  мен оны емдеудің
     жолдары туралы оқу.             15
63. Аспаздық үйірмесіне қатысу, үйде ас дайындау.
64. Физикадан тәжірибелер жасау.
65. Сұйықтық дайындау, реактивтерді өлшеу.
66. Түрлі механизмдерді (мысалы, сағат, үтік) бұзып, жөндеу.
67. Дәл    өлшеу   құралдарын   (осциллограф,   вольтметр,    амперметр)   қолдану;   турлі
     санақтар жүргізу.
68. Металл турлі заттар мен бөлшектер жасау шеберлігі.
69. Ағаштан түрлі заттар жасау мен агашты көркем өңдеу.
70. Түрлі құрылыс нысандарының нобайын жасау немесе түрлі ғимараттар сызбаларын
     сызу.
71. Жас теміржолшылар мен автокөлік кызығушыларының үйірмелеріне қатысу.
72. Парашютистер секциясы мен авиаүлгіі үйірмесі, авиаклуб жұмысына қатысу.
73. Мергендер секциясымен айналысу.
74. Түрлі халыктар мен мемлекеттердің пайда болу тарихын зерттеу.
75. Әдебиеттен сыныпта және үйде шығармалар жазу.
76. Басқа адамдардың, кылығы, іс-әрекеті мен өмірін бақылау.
77. Қоғамдык жұмыстарды орындау, қандай да бір іске дос-жарандарды жұмылдыру,
     ұйымдастыру.
78. Кішкентай балалармен уақыт өткізу, оларға кітап оқып беру, әңгімелеу, көмектесу.
79. Өз қатарластарың мен жасы кіші балалардың арасында тәртіп орнату.
80. Сатушы, аспазшы, даяшы жұмысын бакылау.
81. Математикалық үйірмеге қатысу.
82. Өндірістің  даму    мәселелерін   зерттеп,    өндірістік    кәсіпорындарының   есебі    мен
     жоспарлау саласының жаңа жетістіктерімен танысу.
83. Шет тілі сөздіктерімен жұмыс істеу, аз таныс тілдердің тіркестерін зерделеу.
84. Мұражайлар мен сурет көрмелеріне бару.
85. Көрермендер алдында сахнаға шығу.
86. Бір музыкалық аспапта ойнау.
87. Спорттық ойындарды ойнау.
88. Жануарлар мен өсімдіктердің өсуін бақылау мен оларды бақылау дәптерін жүргізу.
89. Өз      бетіңмен     географиялық     карталарды     құрастыру.     Түрлі      географиялық
     материалдарды жинақтау.
90. Геологиялық мұражайға экспонаттар мен минералдардың коллекциясын жинақтау.
91. Дәрігер, медбике, фармацевтердің жұмыстарымен танысу.
92. Киімдерді пішу, тігу үйірмелеріне қатысу, өзіңе және отбасына мүшелеріне арнап
     киімдер тігу.
93. Физика бойынша жүргізілетін үйірмелерге қатысу немесе физикадан факультативтік
     сабақтарға қатысу.
94. Химия бойынша жүргізілетін үйірмелерге қатысу немесе химиядан факультативтік
     сабақтарға қатысу.
95. Қандай да бір техникалық үйірмеге (ұшақ, кеме т.б. үлгілеу) катысу.
96. Электроқұралдар,    электроаппараттар,   электр   машиналарының   құрылымдарымен
     танысу; радиоқұралдарды, қабылдағыштарды және т.б. бақылау, жинау.
97. Еңбек пен слесарлық-станоктық  шеберханалар сабақтары.
98. Қол өнер  үйірмесі мен «Шебер қолдар» үйірмесіне катысу.       16
99. Құрылыс нысандарында болу, кұрылыстың барысы мен өндеу жүмыстарын бакылау.
100. Көлік қатынасы мен жаяу жүргіншілердің козғалысындағы ережелерді сақталуын
      бақылау.
101. Желкеншілердін. аквалангистердің, су құтқарушылардың секцияларына қатысу.
102. Әскерилендірілген ойындарга катысу.
103. Тарихи мұражайларды аралау, мәдени ескерткіштермен танысу.

1. Әдеби үйірмелерде шұғылдану, әдебиет мен шет тілдері    бойынша жүргізілетін
    факультативтерге қатысу.           
2. Жеке күнделік жүргізу.
3. Халыкаралық жаңалыктар туралы хабарламамен сынып алдында сөз сөйлеу.
4. Жасы кіші балаларға арнап сауық кештерін ұйымдастыру.

108.     Адамдардьщ жасырғысы келетін қылықтары мен іс-әрекеттерінің себеп-салдарын анықтау.

1. Дүкенде өз кажетін іздеп жүрген сатып алушыға көмектесу.
2. Математикадан күрделі есептерді шығару.
3. Өзіңнін акша шығындарың мен кірістеріңнің нақты есебін жүргізу.
4. Шет тілі үйірмелеріне немесе факультативтік сабақтарына қатысу.
5. Көркем өнер үйірмесіне қатысу.
6. Көркемөнерпаздар байқауына қатысу.
7. Хор немссе музыкалық үйірмеге катысу.
8. Қандай да бір спорттық секцияға қатысу.
9. Биология пәні бойынша олимпиадаға қатысу немесе өсімдіктер мен жануарлар
    туралы көрме дайындау.

1. Географиялық экспедицияга қатысу.
2. Геологиялық экспедицияға қатысу.
3. Ауру адамды күту, бакылау, олардың жағдайларын жеңілдетуде көмек көрсету.
4. Аспаздық жэне кондитер өнімдерінін көрмесіне катысу.
5. Физика пэнінен олимпиадаларға қатысу.
6. Химиядан күрделі есептерді шешу, химия пәнінен олимпиадаларға қатысу.

1. Техникалық сызбалар мен тірек-сызбаларды ажырата білу, өз бетіңмен сызу немесе
    сызбалар кұрастыру.
2. Күрделі радиосызбаларды білу.
3. Жаңа типті станоктармен танысу, олардың жұмыс барысын бағдарлау мен жөндеу
    ретін көру үшін өнеркәсіптік кәсіпорындарға танымдық жорық жасау.

1. Өз колыңмен ағаштан  қандай да бір зат жасау.
2. Құрылыс жұмыстарына белсенді араласу.
3. Автокөлік, троллейбустарга және    т.б. қызмет көрсету мен жөндеу жұмыстарына белсенді араласу.

130. Қандай     ауа-райы     болмасын,     жедел      жәрдем      ұшақтарында     ұшу     немесе жедел жылдамдықтағы ұшақтарды басқару.

1. Қатал тәртіпте өмір сүру, күн тәртібін қатаң  түрде орындау.
2. Тарихи үйірмелерге катысу, материал жинактау, тарихи такырыпта баяндама даярлау.             17
3. Әдебиет ақпарат көздерімен жұмыс жасау және оқығандарың жайлы әсерлеріңді жазатын күнделік жүргізу.
4. Пікірталастар мен окырмандар конференцияларына қатысу.
5. Мектепте қоғамдық шараларды дайындау мен өткізу.

136. Тәрбиесі   қиын    балаларды   өз   қарамағына    алу,   балалар   мен    жасөспірімдердіңмәселесіне байланысты сұрақтарды талқылау.

1. Милиция жұмыстарына көмектесу.
2. Үнемі әр түрлі адамдармен карым-қатынас жасау.
3. Математикалык олимпиадаларға қатысу.                   18
4. Тауарлардың   құны,   бағаның   қойылуы,   жалақы, байланысты сұрактарды түсінуге тырысу.
5. Достармен шет тілде әнгімелесу.
6. Бейнелеу өнерінің көрмесіне қатысу.
7. Театр үйірмесіне қатысу.
8. Театрлардың байқау-мүшәйраларына катысу.
9. Спорттық жарыстарда жекелей сындарға түсу.
10. Бау-бакшада өсімдіктер өсіру немесе жануарларды күтімге алу.
11. Жергілікті жерді топографикалык суретке түсіру.

148.     Бағдарламаға сәйкес ауқымды жұмысты қажет ететін күрделі және ұзақ мерзімді
 жорықтарға бару.

1. Аурухана, емхана мен дәріханада жұмыс істеу.
2. Тамақ және жеңіл өнеркәсіп кәсіпорындарында маман (тігінші, кондитер және т.б.)
    болып  жұмыс  істеу.
3. Химиядан күрделі есептерді шешу.
4. Химиялық өндірісте жұмыс істеу.

1. Техникалық шығармашылық көрмесіне қатысу,
2. Электроэнергетика мен радиоэлектроника саласында жұмыс істеу.
3. Станокпен жұмыс істеу, түрлі бұйымдар мен бөлшсктер дайындау.
4. Столярлық немесе үлгілеу жұмыстарынын сызбасын орындау.
5. Құрылыс бригадасында жұмыс істеу.
6. Жолаушылар немесе жүктерді тасымалдау, кеше қозгалысы ережесін сақтау.
7. Дауылды ауа райында ашық теңізде немесе үлкен өзендерде жұмыс істеу.
8. Әскери инженер немесе командир болып жұмыс істеу.
9. Туған өлкенің тарихи орындарына саяхатқа шыгу.
10. Әңгіме жазу, өлең, мысал шыгару.
11. Қабырға газеттеріне немесе баспасөз бетгеріне мақала жазу.
12. Еңбек десанты кезінде бригадага жетекшілік жасау.
13. Балаларға арнап мерекелер мен ойындар ұйымдастыру.
14. Заң мекемесінде жұмыс істеу (сот, прокуратура, адвокатура, кұкықтық кеңес беру).
15. Адамдарға үлкенді-кішілі көмектер көрсету.
16. Математикалық білімді қажет ететін тапсырмаларды орындау.
17. Халық шаруашылығы кәсіпорнында жоспарлау, қаржыландыру, экономика саласында жұмыс  істеу.
18. Шет тіліндегі олимпиада, байқау, конференцияларга қатысу.
19. Бейнелеу өнері көрмелеріне қатысу.
20. Сахнада өнер көрсету немесе киноға түсу.
21. Музыкант, музыкалық режиссер немесе музыка оқытушысы болу.           18
22. Дене шынықтыру пәні мұгалімі немесе жаттықтырушы болу.

Бланкіге жауаптарыңды жазып болған соң, әр баған бойынша ұнамды (оң) жауаптарынды санап шық.

Алынған деректерді талқылай отырып, оң жауаптары көбірек салаларды бөліп көрсету керек. Егер бірнеше салада оң жауаптар саны бірдей болатын болса, теріс жауаптары аз сала түрі сенің қызығушылығыңның айқын бағдарын көрсетеді. Қызығу бағытын анықтау үшін бірінші кезекте оң жауаптары көбірек саланы есепке алу керек. Сондай-ақ өзіңнің теріс жауаптарыңның кай салада көп екендігіне де назар аударган жөн. Қосу белгілерінің басымдылығын кызығушылықтардың бағыттарын бағалау кезінде есепке алу керек.

Осы әдістеменің көмегімен алынған деректер кызығушылықтардын аясын анықтап кана қоймай, сондай-ак болашақ мамандықты тандау ынтасын қалыптастыруда маңызды орын алатын қызығушылыктардың байкалу айқындығының деңгейін де анықтауға көмегін тигізеді. Әр баған бойынша оң және теріс жауаптар жеке-жеке саналып, жинакталады да, соның негізінде қабылданатын немесе теріске шығарылатын қызмет түрлері анықталады.

Нәтижелерді өндеу

Жауап бланкісінде 29 жол бойынша СУММА +-тер мен X -тердің жалпы санын жеке-жеке санап шык.Осы көрсеткіштердін алгебралык косындысын шығар.

Қызығушылықтардың айқындылық деңгейін СУММА шамасын шкаламен салыстыра отырып анықтаңыз. Жауап парағындагы 29 қатары келесі кызығушылықтарға сэйкес келеді:

Қызығушылықтар картасының  решифраторы

1-ші қатар - биология; 2-ші - география; 3-ші-геология; 4-ші - медицина; 5-ші - женіл жэне тамак өнеркәсібі; 6-шы - физика; 7-ші - химия; 8-ші - техника; 9-шы - электрорадиотехника; 10-шы - металл өңдеү; 11-ші - агаш өндеу; 12-ші - кұрылыс; 13-ші - көлік; 14-ші - авиация; 15-ші - эскери мамандықтар; 16-шы - тарих; 17-ші - эдебиет; 18-ші - журналистика; 19-шы -қоғамдык кызмет; 20-шы - педагогика; 21-ші - құқық, заң; 22-ші - қызмет көрсету саласы, сауда; 23-ші - математика; 24-ші - экономика; 25-ші - шетел тілі; 26-шы - бейнелеу өнері; 27-ші - сахна өнері; 28-ші - музыка; 29-шы - дене шынықтыру, спорт. Жауап парағы

7.     Кәсіби ынтлану

Мақсаты: Кәсіби қызметке деген ынтасын зерттеу

Нұсқау: Ұсынылып отырған сұракнама үш тұрлі ой жалгауы бар түжырымдардан тұрады. Үш нүхканын ішінен өз ынтаңа, қызығушылығыңа барынша сәйкес келетінін танда. Ары қарай жауап парағынан соған сэйкес келетін жауапты тандап алу керек те, соны дөңгелектеп, айналдыра белгілеу керек.

Мұқият болыңыз: әрбір тұжырымға бір ғана жауап таңдалынып алынуы керек. Сұраққа жауап беру барысында өзгелерге жағымды әсер қалдырамын деп ойлаудан аулақ болыңыз. Нақты жауап емес, сұрақтар сериясы бойынша қосынды ұпай маңызды.

Кәсіби қызметтегі басым ынтаны зерттеу сұрақнамасы

1.   Маған үнайды:

а)   менің еңбегімнің бағаланатыиын білсем, кез келген жұмысты орындауга дайынмын;
 ә) өмірлік мақсаттарыма жету үшін барлық жаңа нэрселерді үйрену;

б)        болашакта көмегі болып қалады деген үмітпен колдан келгенше барлығын жаксы
 істеуге тырысу.                   20

2.   Меніц ойымша:

а) менің болашақ өміріме ықпалы болатындықтан, өзіме тапсырылған жұмыстардын
 барлығын жақсы орындауым керек;

ә) өз жүмысыңмен айналаңдағыларга пайда экелу керек, сонда олардан көмек колының созылатыны сөзсіз;

б)   қойған мақсатыңа жетуге бастайтын болса, кез келген іспен айналысуға болады.

3. Мен жақсы көремін:

а) болашақта пайдасы тиетін болса, жаңалықты танып-білгім келеді;    21

ә)    егер біреулер көріп, бағалайтын болса, тапсырылған жұмысты жақсы орындауға тырысамын;

б)     айналамдағыларға куаныш әкелетіндіктен, кез келген істі шамам келгенше жаксы
 орындауға тырысамын;

4.     Меніц пікірімше:

а)     кез келген жүмыстагы ең бастысы ~оның айналадагыларға пайда экелуінде;
 ә) өмірде барлығын байкап, өз күшінді сынап көру керек;

б)     өмірдегі ең басты нәрсе - ол үнемі жаңа нэрсені үйрену.

5.     Маган үнамды нэрсе:

а)     колымнан келгенше, кез келген жұмысты жақсы орындау;

ә) айналамдағыларга пайда келтіру, өйткені ол жұмыстағы басты нэрсе;

б)     жүмыс істеу жанға жайлы болғандықтан, кез келген жүмысты орындау.

6.     Мені кызыктырады, өзіне тартады:

а)     жаңа білім мен дағдыларды меңгеру процесі;

э) менің мүмкіндігім жететін жұмыстарды орындау;

б)     адамдарға нағыз пайда әкелетін жүмыстар.

7.     Мен сенімдімін:

а)     кез келген жұмысты манызды эрі жауапты болған сайын, ол қызықты бола түседі;
 ә) кез келген жұмыс өзіме пайда экелетінін білсем, ол кызықты болады;

б)     мен шеберлікпен орындай алатын болсам, ол жұмыс қызықты болмақ.

8.     Маған үиайды:

а)     өз ісімнің шебері болу;

э) ересектердің көмегінсіз өз бетіммен жүмыс істеу;

б)     үнемі жаңа нәрсені танып-білу.

9.     Мен үшін  қызық:
 а) оку, үйрену;

э) айналамдагылар байкайтын істермен айналысу;

б) жұмыс істеу.

10. Мен ойлаймын:

а)     менің жұмысымның нэтижесін айналамдағылар көретін болса, жақсы болар еді;
 ә) кез-келген жұмыста маңыздысы - нәтиже;

б)     өзіме ұнаған нәрсені жүзеге асыру үшін, шұғыл түрде білім мен дағдыларды меңгеру
 керек деп ойлаймын.

11.   Маған қажет:

а)     өзіме ұнайтын ғана іспен айналысу;

ә) кез-келген істі шамам келгенше жақсы жасауға тырысамын, өйткені сонда ғана барлыгы жаксы болады;

б)     болашақты өзіме көмегі болатындыктан, менің жұмысым айналамдағыларға пайда
 әкелуі керек.

12.   Мен үшін қызыкты:             21

а)              кандай да бір істі жақсы істеу, себебі ешкім ол істі мен сияқты істей алмайды;
 ә) бұрын істей алмаған істерімді үйрену;

б)        өзім айналысатын іс болса.

13.      Мен жақсы көремін:

а)        өзгелер бағалайтын істермен айналысу;

ә) маған ешкім бөгет жасамаса, кез-келген жұмысты атқару;

б)        мен айналысатын істі.    22

14. Маган қажет:

а)   жұмыс нәтижесі қызық болатын болса, жұмысты орындау;
 э) пайда экелетін жүмысты орындау;

б)   маған ұнайтын жүмысты орындау.

15. Менінше:

а)   кез-келген жұмыстағы ең қызыгы - бүл процесс;
 э) кез-келген жүмыстағы ең қызыгы - бүл нәтиже;

б)            кез-келген жұмыстағы ен қызығы - басқа адамдар үшін оның қаншалықты маңызды
 екендігінде.

16. Маған үнамды:

а) кейінгі өмірімде қажеті тиетін нэрсенің барлығана үйрену;

ә) кейін пайдасы болсын, болмасын жаңа нэрсенің барлығына үйрену;

б) үйрену процесінің өзі ұнайтындықтан, үйрену.

17. Мені кызықтырады:

а) оқуымды бітіргеннен кейінгі ашылатын перспективалар;
 ә) окуымды бітірген соң қажетті адам болатыным;

б) оқу, өйткені ол маған сөзсіз пайдалы.

18. Мен сенімдімін:

а) менің оқып, үйренгенім кейін маған қажет болатыны сөзсіз;
 э) окудың қашан да үлайтындығын;

б) оқудан кейін мен қажетті адам болатыныма.

19. Маған ұнайды:

а) менің жұмысымның  нәтижесі өзгелерге көрініп тұратыны;
 э) өз жұмысымды шеберлікпен орындау:

б) шектеулі ғана адамдардын қолынан келетіндей етіп, кез-келген  жұмысты орындау.

20. Мен үшін қызық:

а) маган жүктелген жұмысты сапалы орындау;

э) айналамдағыларға көрінетін жүмысты орындау;

               б) менің жұмыста не істейтінім туралы өзгелердің хабардар болуы.

Жауап  бланкісі

Аты-жөні

1.     Жеке  енбегіңнің  ынтасы

23       3.     Еңбектегі шындалу ынтасы

Нэтижелерді  өңдеу.  Әдістеме кәсіби  қызметтегі  ынталарды    реттеуге   арналған.  Олардың ішінде шартты түрде 4 топ белгіленген. 1 - жеке еңбектегі ынта

1. еңбектің әлеумеггік мәнінің ынтасы
2. енбектегі шыңдалу ынтасы
3. кәсіби шеберліктегі ынтасы

Жауап бланкісін толтырып болған соң, әр бағандағы белгіленген дөңгелекшелердің жалпы саны саналады. Ең алдымен 4 топ ұпайларынын абсолюттік шамасы анықгалады, ол үшін 1.1, 1.2, 1.3, 1.4, 1.5, 1.6, 2.1....2.6 жэне т.б. барлық бағандардын жалпы ұпайлары жеке-жеке есептелінеді. Алайда ынталардың әрбір тобындағы ұпай сандары түрліше келтірілген. Оларды салыстыру үшін бірінші және екінші топтың ұпайлар санын 2-ге, ал үшінші және төртіншіден 3-ке көбейту қажет. Алынған шамалар ұпайларының «салмағы» бірдей арі бір-бірімен салыстыра алады.

23